یاد خدا 9 خرداد 1401

درس های ماندگار از نهج البلاغه با حضور دکتر اسماعیلی (متن و صوت برنامه یاد خدا 9 خرداد 1401)

بسم الله الرحمن الرحيم

صیرفی:الذین آمنوا وتطمئن قلوبهم بذکرالله الا بذکرالله تطمئن قلوب

ای نور جلیل ذکر خفی ادرکنی

ای دست خدای ازلی ادرکنی

دستم تهی و لطف تو بی پایان است

یا حضرت مرتضی علی ادرکنی سلام خدا بر پیامبر رحمت و خاندان مطهر و پاکشان اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم سلام خدا بر امام مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف و سلام خدا به شما اهالی ارجمند یاد خدا وقتتان بخیر خیلی خوش آمدید خداراشکر می کنم توفیق داریم با شما همنشین باشیم و خاصه اینکه سرور ارجمندم استاد و عضو محترم هیأت علمی دانشگاه و حوزه و عضو محترم مجلس خبرگان رهبری جناب آقای دکتر محسن اسماعیلی عزیز قدم بر چشم ما گذاشتند آقا دکتر سلام علیکم خیلی خوش آمدید

استاد اسماعیلی: سلام علیکم ورحمت الله هم خدمت شما هم خدمت بینندگان عزیز امیدوار هستم همگی سالم باشند و مشمول الطاف و رحمت های پرودگار باشند

صیرفی: خیلی ممنونیم از تشریف فرمایی حضرت عالی با افتخار محضر شما هستیم با آقای دکتر سر سفره نهج البلاغه مهمان هستیم و کتاب خود آقای دکتر در همین زمینه محور مباحثمان هست هر جلسه یک هدیه و یک کلید از کلمات بی نظیر حضرت امیر علیه السلام در جلسات مطرح می‌شود ان‌شاءالله در زندگی هایمان به آن عامل باشیم جلسه ای که گذشت فرق عالم و جاهل به معنای واقعی از نگاه حضرت امیر عليه السلام را یاد گرفتیم خلاصه اش را ببینیم اگر علاقمند بودید می‌توانید به سایت و پایگاه اطلاع‌رسانی شبکه قرآن و معارف سیما مراجعه کنید و صفحه یاد خدا را دنبال کنید

....

خلاصه جلسه قبل:

بنابراین جهل دو معنا دارد یک معنای آن نا آگاهی و ندانستن از روی قصور باشد اما آن جهلی که از روی نفهمی است یعنی انسان می‌داند و در عین حال بر خلاف دانسته خود عمل می‌کند این هم یک نوع جهل است که در قرآن و نهج البلاغه راجع به این خیلی توضیح داده شده است و به ما سفارش شده است مراقب باشید دچار چنین جهل نشوید

می‌فرماید "لا تجعلوا علمکم جهلا "علم خودتان را به جهل تبدیل نکنید" و یقینکم شکا" و یقین خودتان را به شک مبدل نکنید، یعنی چه؟ علمتان را جهل قرار ندهید یقینتان را به شک تبدیل نکنید یعنی چه خود حضرت فرمود" اذا علمتم فاعملوا" اگر می‌خواهید علمتان به جهل تبدیل نشود به هر چیزی می دانید عمل کنید

....

صیرفی: وقت شما بخیر ممنون از انتخابتان ممنون از نگاه پر مهرتان ۳۰۰۰۰۷۲۰ مسیر پیامکی سوال ها و پیشنهادات شما است و شماره تلفن ۱۶۲ منتظر نظراتتان راجع به برنامه هستند در روابط عمومی سازمان صدا و سیما به آدرس:

@yadekhoda_qtv

آنجا خلاصه ها و نکات نابی است که قابل بازنشر است و بازنشر صدقه جاریه است شما دنبال کننده صفحه یاد خدا باشید آقای دکتر این روز ها اخبار منفی و اتفاقات ناگوار راستش را بخواهید زیاد شده است برنامه یاد خدا قرار نیست اصلا سرپوشی بر اتفاقات موجود حرف مردم باید زده شود حرف دل مردم خاصه این مردمی که دغدغه زندگی دینی دارند ، طبیعتا این اخبار و اتفاقات و تصمیمات و گاهی کم عملی برخی و گاهی کم گذشتی مردم کم عملی مسئولین کنار هم باعث می‌شود انسان عصبانی می‌شود خون دل می‌خورد گاهی این را می‌آورد سر زن و بچه اش در محل کار سرکار نیست در خانه دیگر وظایفش را دیگر نمی‌تواند انجام بدهد خلاصه کمی آستانه تحمل پایین آمده است و بگوییم آستانه عصبانی شدن در دسترس تر شده است خیلی زود در دسترس شده است برایمان یک نکته شفا بخش از امیرالمؤمنین بیارید کمی آرام شویم

استاد اسماعیلی: این عصبانیت و خشم خودش یک داستانی است که البته اگر به جای خودش استفاده بشود یکی از بزرگ ترین نعمت های خدا است در قرآن هم می‌فرماید همین عصبانیت و خشم یک اما موضوع بحث شما آنجایی است که این نعمت بزرگ خدا نا به جا بکار برود و به تعبیر شما بر سر زن و بچه و اطرافیان و زیر دستانش بخواهد خالی بکند این زشت است وگرنه خود غضب و خشم یکی از بزرگ ترین نعمت های خدا است اگر غضب و خشم نبود هیچ کس برای حفاظت از جان خودش هم اقدامی نمی‌کرد قرآن می فرماید اگر غضب و خشم مؤمنان در دفاع از خودشان و دفاع از ایمان نبود نامی از خدا در کره زمین باقی نمی‌ماند اینکه انسان قوه دافعه دارد این که انسان در مقابل ناراستی ها و کجی ها مقاومت نشان می‌دهد این چیز بدی نیست بلکه خوب است منتها در مقابل کجی ها و ناراستی ها در مقابل ظلم انسان باید خشم داشته باشد غضب داشته باشد اما در مقابل زن و بچه اش در مقابل همکار و زیر دست در مقابل همسایه و همکار اما در مقابل خویشاوندان در مقابل آنها خشم معنا ندارد آنجا باید خشم کنترل شود غضب مهار بشود همان چیزی که همه بلد هستیم و می‌دانیم که در فرهنگ دینی‌ ما به آن می گویند "کظم غیظ "،غیظ همان غضب است البته غضب شدید را می گویند "غیظ" آن عصبانیت شدید را می گویند یک آیه خیلی آیه ترسناکی است قرآن می فرماید روز قیامت گروه گروه جهنمی ها را می ریزیم در دوزخ چون ارزشی جز سوختن ندارند ولی آتش جهنم هرچه که این ها را در خود می‌بلعد باز هم اشتهایی بیشتر است وقتی قرآن می خواهد توصیه بکند آن عذابی را که آنجا اتفاق می‌افتد و اینکه آتش جهنم چه واکنشی در مقابل این جهنمی ها از خود نشان بدهد می‌فرماید که آتش جهنم آن روز آنقدر غیض دارد که "تکاد و تمیز من الغیظ" پناه برخدا آتش جهنم می خواهد پاره پاره بشود از بس از دست این مردم بد و ظالم عصبانی است و می خواهد این ها را دچار عذاب کند جهنم از دست کسانی که ظلم به دیگران می‌کنند دیگران بندگان خدا را در رنج و زحمت می‌اندازند آنقدر عصبانی است که قرآن می فرماید" تکاد تمیز من الغیظ" از شدت خشم یک آتشی در جهنم می خواهد پاره پاره بشود نمی‌فهمیم یعنی چه غرضم این است که "غیظ "یعنی خشم شدید و ما در قرآن و روایات توصیه بسیار شده ایم که کظم غیظ بکنیم نسبت به کسانی که اهلیت دارند صلاحیت دارند شایسته ی گذشت هستند همین های که گفتم خانواده همکار همسایه در مقابل این ها انسان باید خشمش را کنترل کند من بد نیست اینجا به یک نکته ی دقیقی اشاره کنم بینندگان عزیز ما هم که به لطف خدا در فرهنگ قرآن و نهج البلاغه نفس می‌کشند به این نکته توجه کنند ما یک اصطلاحی داریم به نام "حلم" یک اصطلاح دیگری داریم به نام کظم غیظ این دو تا گاهی مترادف به کار می‌روند ولی یک تفاوت ظریفی هم داخلشان هست خوب آیت دقت کنیم کظم غیظ، کظم اصلا نمی‌دانم شما دیدید یا نه، این مشک که پر آب می‌شود ، این مشک مرتب تکان تکان می‌خورد و آب می خواهد بیرون بریزد وقتی در مشک را می‌بندند می گویند در مشک را کظم کرد کظم یعنی بستن در مشک آدم عصبانی هم مثل مشک است ،نمی‌داند چکار کند مثل مشکی که درش را می‌بندند که آب بیرون نریزد این خشم تو هم از درون به بیرون تراوش پیدا نکند، حلم آن هم به معنای کنترل غضب است منتها یک مرحله بالا تر اینکه انسان تلاش کند اصلا عصبانی نشود اصلا خشمگین نشود نگذارد این مشک دلش پر از خشم نسبت به دیگران بشود و بعد بخواهد مراقب باشد آن را ابراز نکند، آنقدر دریای دلش آرام و وسیع است که به این سادگی ها به تلاطم نمی‌افتد و لذا از نظر مقامات معنوی حلیم مقامش بالا تر است از کظیم، کسی که عصبانی می‌شود ولی عصبانیت خودش را کنترل می‌کند حال ما و شما از همین جا باید شروع کنیم که کظم غیظ کنیم که وقتی خیلی خشمگین می شویم این خشمگین شدن ما را از خود بی خود نکند کنترل را از دست ما بیرون نبرد ما عصبانی می شویم حرف زشت می ‌زنیم ما عصبانی می شویم به این و آن بد می‌گوییم ما عصبانی می شویم حرف کفر آمیز می ‌زنیم ما عصبانی می شویم خدای نکرده دستمان به روی یک مظلومی دراز می‌شود ما عصبانی می شویم خدای نکرده دستمان به خون کسی آلوده می‌شود ما عصبانی می شویم و نمی‌توانیم خودمان را کنترل کنیم خدای نکرده کانون یک خانواده را از بین می‌بریم نشانه این است که ما کظم غیظ نداریم اما اگر کسی کظم غیظ داشته باشد هرچقدر هم که عصبانی بشود نمی‌گذارد به اینجا بکشد من یک جمله ای نقل کنم یک جمله شنیدنی است از بقراط حکیم لابد اسم به گوش شنونده های عزیز خورده است از حکمای بزرگ یونان است ":ابن مسکویه در کتاب "طهاره الاعراق "از او نقل می‌کند که بقراط حکیم می‌گفت: من به نجات یک کشتی طوفان زده که با موج های سرکشی به اندازه کوه ها در دل اقیانوس به نجات یک چنین کسانی امیدوارتر هستم تا نجات کسی که عصبانی است و کظم غیظ ندارد چرا؟ مي فرمايد آن کشتی طوفان زده را با عقل و تدبیر می‌شود محار کرد و به ساحل نجات رساند ولی انسان عصبانی را شما هرچه تدبیر می‌کنید او عصبانیتش بیشتر می‌شود و لذا نجاتش مشکل تر به خدا پناه می‌بریم از اینکه خشم بر ما سوار باشد و ما قدرت کنترلش را نداشته باشیم

صیرفی: محضر قرآن کریم مشرف می شویم برمی گردیم بخش پایانی فرمایشات آقای دکتر

...

صیرفی: محضر سوره مبارکه آل عمران رسیدیم آیه ۱۳۳ و ۱۳۴ تقدیم شما شد

استاد اسماعیلی: که درمورد همین کظم غیظ است و این را از نشانه های مؤمنان واقعی نشان می‌دهد و این خیلی مهم است کظم غیظ انسان را در مسیر صحیح زندگی نگه می‌دارد در حالی که اگر غضب و خشم و غیظ کنترل نشود هم انسانیت از دست می‌ رود هم ایمان این خودش یک نکته ای است انسان عصبانی هم انسانیت خودش را از دست می‌دهد هم دین خودش را از دست می‌دهد دین و عقل اولین قربانی خشم است دین و عقل اولین قربانی خشم هستند عقل در روایات دارد" الغضب شعبه من الجنون" عصبانیت نوعی دیوانگی است آدم عصبانی با دیوانه چه فرقی دارد ادم عصبانی هم کاری می‌کند که گاهی دیوانه ها نمی‌کنند و لذا بعد که سرحال می‌شود خودش پشیمان می‌شود خودش خجالت می‌کشد از حرف های که زده است از کار های که کرده است چرا شیشه را می‌شکنی چرا آینه را می شکنی هیچ ربطی ندارد ها آینه چه گناهی کرده این ظرف چه کاری کرده این همسر چه کرده، تو از جای دیگه عصبانی هستی این مال این است که غضب نوعی جنون و دیوانگی است طبق روایت آدم وقتی عصبانی است نمی‌داند دارد چکار می کند واقعا مثل دیوانه ها است بعد می‌گوید چرا این کار را کردم خودش شرمنده می‌شود پیامبر می فرماید که آدم عصبانی را نگاه کنید رگ های گردنش را نگاه کنید چهره اش را نگاه کنید، می‌بینید دارد از انسانیت خارج می‌شود از بس برافروخته است این هم بگویم بعضی از علمای بزرگ اخلاق می ‌فرمایند وقتی خیلی عصبانی می‌شوید برای کنترل خودتون کافی است بروید خودتان را جلوی آینه نگاه کنید چهره انسانی‌اش را از دست دادید بعضی ها وقتی عصبانی هستند بگویی به آینه نگاه کن آیینه را هم می‌شکنند ولی آدم اگر در آینه نگاه کند می‌بیند این قیافه قیافه یک انسان نیست آدمی که کظم غیظ نمی‌کند این بخشی از روایات ما است که می فرماید مراقب باشید که به واسطه ی عصبانیت حرکات دیوانه وار از خودتان نشان ندهید و از دایره انسانیت خارج نشوید یک کارهایی نکنید که اول خودتان پشیمان بشوید ،ما مهمان علی علیه السلام هستیم حضرت می فرمایند" الغضب نار موقده "عصبانیت و خشم آتشی است برافروخته همین گر دارد می‌گیرد این آتش "من کظمه اطفاها" هر کسی که کظم غیظ کند این آتش برافروخته را خاموش کرده است" و من اطلقه" اما اگر کسی جلوی خودش را نگیرد بخواهد بر اساس خشم و عصبانیت خودش رفتار کند علی علیه السلام می‌فرماید "کان اول محترق بها "کان اول محترق، اولین کسی که در این آتش می سوزد خودش است البته که آدم خشمگین و عصبانی به دیگران هم لطمه می‌زند آسیب می‌رساند دل دیگران را هم می‌شکند گاهی زخمی که در اثر عصبانیت به دیگران وارد می‌کند تا آخر التیام پیدا نمی‌ کند ولی، پیش از اینکه به دیگران آسیب برساند به خودش آسیب می‌ رساند این خود رفتار خلاف عقل و انسانیت، واقعا گاهی انسان مثل یک حیوان درنده می‌شود در اثر عصبانیت "کظم غیظ" خیلی لازم است تمرین لازم دارد بخش دوم عرض کردم ،دین انسان را از بین می‌ برد عرض کردم که خشم اگر کنترل نشود هم عقل و هم دین هر دو را از بین می‌برد دین را از بین می‌برد چگونه؟ فرمود "الغضب یفسد الایمان کما یفسد الخل العسل" در یک ظرف عسل شما چند قطره سرکه بریزید عسل از بین می‌رود حضرت فرمود در ایمان خودتان چند قطره غضب بریزید مثل اینکه چند قطره سرکه در عسل ریخته اید ایمان شما را از بین می‌برد آدم عصبانی نمی‌تواند با ایمان از این دنیا خارج بشود و بالاخره این جمله علی علیه السلام این هشدار علی علیه السلام فرمودند در نهج البلاغه که " واحذر الغضب "یعنی خیلی مراقب باش اجتناب کن دور باش اصلا نزدیکش نشو نزدیک غضب هم نشو چرا؟ حضرت فرمودند" فانه جندعظیم من جنود ابلیس" چون عصبانیت یک لشگر از لشگریان شیطان است آن هم نه یک لشگر عادی "جند عظیم من جنود ابلیس" یک لشگر، کار آمد، لشگر ها، دسته ها و گروه ها باهم فرق می‌کنند دیگر بعضی از گردان ها هستند بعضی از لشگر ها هستند این ها کارآمد هستند غضب لشگر کارآمد شیطان است شیطان هر کاری نتواند انجام بدهد به وسیله غضب می‌تواند انجام بدهد با استدلال نمی‌تواند کسی را منکر خدا کند بالاخره انسان به فطرت مراجعه می‌کند اما همین که همیشه خداپرست و خدا دوست بوده است به وسیله لشگرعصبانیت از موضع ایمان خارج می‌شود یک حرف هایی می‌زند که کفرآمیز است دشنام می‌دهد به انبیا به اولیا حرف های می‌زند که آثارش به این سادگی ها قابل اصلاح نیست و لذا علی علیه السلام در جاهای مختلفی از نهج البلاغه به تبعیت از قرآن شریف توصیه می‌کند که مراقب این صفتی باشید که اگر کنترل کنید نعمت است و اگر کنترل نکنید خیلی خطرناک است کنترلش همان است که اسمش است "کظم غیظ "خداوند روزی همگی کند "و کاظمین الغیظ" به برکت امام کاظم علیه السلام ان‌شاءالله همگی به این درجه برسیم

صیرفی: ان شاءالله، از کظم غیظ شنیدیم امروز و از حضرت علی علیه السلام تقاضا می کنیم و آرزو مند هستیم به دعای ایشان این "احذر الغیض" این دور باش از غیظ در همه ساعات زندگیمان در همه لحظات عمرمان در همه شئون حیاتمان همراه ما باشد و ان‌شاءالله خدا به ما این توفیق را بدهد که از این صفت رذیله ان‌شاءالله بر حذر باشیم و خداوند این عصمت بر غضب را به ما روزی کند

خدا را به امام باب الحوائج حضرت موسی بن جعفر،قسم می دهیم و دعا می کنیم الهی چنان کن سرانجام کار تو خوشنود باشی و ما رستگار