یاد خدا 16 خرداد 1401

درس های ماندگار از نهج البلاغه با حضور دکتر اسماعیلی (متن و صوت برنامه یاد خدا 16 خرداد 1401)

بسم الله الرحمن الرحیم

صیرفی : الذین آمنوا وتطمئن قلوبهم بذکرالله الا بذکرالله تطمئن قلوب

ای نور جلیل ذکر خفی ادرکنی

ای دست خدای ازلی ادرکنی

دستم تهی و لطف تو بی پایان است

یا حضرت مرتضی علی ادرکنی

سلام خدا بر پیامبر رحمت و خاندان مطهر و پاکشان اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم سلام خدا بر امام مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف و سلام خدا به شما اهالی ارجمند یاد خدا وقتتان بخیر دهه کرامت را محضر شما عزیزان تبریک عرض می کنیم ما ملت امام رضا هستیم ما سر سفره پر برکت امام رضا علیه السلام هستیم با افتخار و به هر بهانه ای دوست داریم در این خانه عرض ارادت و عرض ادب کنیم در آستانه میلادشان هستیم ان‌شاءالله نگاه و دعایشان شامل حال همه ما باشد با افتخار محضر سرور ارجمندم عضو محترم هیأت علمی دانشگاه و حوزه و عضو محترم مجلس خبرگان رهبری جناب آقای دکتر اسماعیلی عزیز هستیم

استاد اسماعیلی: سلام علیکم ورحمت الله بسم الله الرحمن الرحيم اجازه بدهید من هم این دهه را خدمت بینندگان عزیز تبریک عرض کنم این هم از توفیقات ما ایرانی ها است که پناهگاه فرزندگان موسی بن جعفر داریم ، یعنی از نظر تاریخی به گونه ای رقم خورد که فرزندان باب الحوائج حضرت امام کاظم علیه السلام هیچ جای را امن تر از ایران ندیده اند و به ایران پناهنده شدند و به مردم ایران و لذا غیر از امام رضا علیه صلاه و السلام در مشهد مایه امید ما است و خانه امید ما است در شیراز حضرت احمد بن موسی را داریم در قم حضرت معصومه را داریم که بارگاه نورانی و مبارکشان منشاء این همه برکت شده است و در جای جای این کشور فرزندان و نوادگان امام کاظم علیه السلام و خواهران و برادران امام رضا صلوات الله علیه در دسترس ما هستند خانه های امید ما هستند و الهی خداوند ما توفیق زیارت این ها را در دنیا و در آخرت عنایت کند ان‌شاءالله

صیرفی: خیلی متشکرم از قبول زحمتی که فرمودید ما در خدمت آقای اسماعیلی عزیز سر سفره پر رزق نهج البلاغه شریف مهمان هستیم ان‌شاءالله امروز این توفیق را خواهیم داشت یکی از ویژگی های حضور آقای دکتر اسماعیلی عزیز همیشه تکرار می کنم این هست که در هر جلسه یک هدیه یک کلید ناب برای سبک زندگیمان به ما عطا می فرمایند بسیار کاربردی و جامع نظر قرآن و نظر حضرت علی علیه السلام را بیان می‌فرمایند حتما همراه ما باشید و عزیزانتان را خبر کنید کنار ما باشند جلسه ای که گذشت درباره کظم غیظ از نگاه حضرت امیر علیه السلام صحبت کردیم یک خلاصه ای ببینیم اگر مایل بودید کاملش را داشته باشید به سایت شبکه قرآن و معارف سیما همینطور صفحه یاد خدا در صفحه مجازی مراجعه کنید استفاده کنید و بازنشر بدهید

......

خلاصه جلسه قبل:

(حلم) آن هم به معنای کنترل غضب است منتها یک مرحله بالا تر آن که انسان تلاش کند اصلا عصبانی نشود اصلا خشمگین نشود نگذارد مشک دلش پر از خشم نسبت به دیگران بشود و بعد بخواهد مراقب باشد این را ابراز نکند آنقدر دریای دلش بزرگ و وسیع است که به این آسانی ها به تلاطم نمی‌افتد و لذا از نظر مقامات معنوی و اخلاقی حلیم مقامش بالا تر است از کظیم

(کظم غیظ )انسان را در مسیر صحیح زندگی نگه می‌دارد در حالی که اگر غضب و خشم و غیظ کنترل نشود هم انسانیت از بین می رود هم ایمان این خودش یک نکته ای است انسان عصبانی هم انسانیت خودش را از دست می‌دهد هم دینش را از دست می‌دهد دین و عقل اولین قربانی خشم است دین و عقل اولین قربانی خشم است.

صیرفی: خیلی ممنونیم از انتخاب یاد خدا و اینکه در این حدود نه سال در همه حال کنار ما بودید از سال (۹۲ )از همین ابتدای ماه شوال ماهی که گذشت دیگر سالگرد آغاز یاد خدا بعد از ماه مبارک رمضان الان وارد دهمین سال برنامه شدیم این نبوده الا لطف خدای متعال و بعد هم همراهی شما عزیزان در مواقع مختلف بزرگواری بفرمایید ۱۶۲ روابط عمومی سازمان صدا و سیما است می توانید نظرات راجع به برنامه خودتان بفرمایید و ۳۰۰۰۰۷۲۰ اگر سوالی دارید به صورت پیامکی بفرمایید:

@yadekhoda_qtv

که اگر دنبال کننده صفحه برنامه خودتان باشید ممنون عنایت و لطفتان هستیم آقای دکتر در جلسات گذشته نکات مختلفی را در این چند سال از شما یاد گرفتیم و استفاده کردیم هر کدامشان را اگر در همین فاصله یک هفته ای که در برنامه داریم اگر تمرین کنیم فکر می کنم ملکه بشود ان‌شاءالله استفاده‌ کنیم همین کظم غیظ که راجع به آن شنیدیم تمرین بسیار شاید در ابتدا سخت اما بسیار کار گشا است در زندگی ما خیلی از مسائل و جرم ها و جدایی ها از خیلی اتفاقات ناگوار فاصله می گیریم فکر می کنم یکی از ریشه های (کظم غیظ) ببخش و عفو باشد گاهی ما انتقام را انتخاب می کنیم و می‌گوییم به هر قیمتی شده است بله انتقام یک جا های لازم است مثلا ما درباره ماجرای حاج قاسم رضوان الله اتفاق افتاد با تمام وجود یک ملت که نه ملت ایرانی ملت امام حسین خونخواه او هستند و می‌خواهند انتقام بگیرند یا ما با واژه یا رسالات الحسین آشنا هستیم کجا باید انتقام گرفت کجا باید بخشید کجا باید رحماء بود کجا باید اشداء بود

استاد اسماعیلی:* اشداء علی الکفاررحماء بینهم* جای آن اینجاست با کفار با دشمن با استکبار جهانی با کسانی که در مقابل میهن و دین و انسانیت و فرهنگ ما جبهه گرفته اند باید از آنها انتقام گرفت محبت به آنها نتیجه عکس مي دهد و این بینهم در میان خودمان با یک دیگر تا می‌توانیم باید مهربان باشیم *رحماء بینهم* اینجا دیگر انتقام معنا ندارد اصلا غضب و خشم که جلسه گذشته راجع به آن صحبت کردیم غضب و خشم یعنی چه؟ تعریف که می‌کنند می گویند غضب و خشم یعنی، به جوش آمدن خون انسان برای گرفتن انتقام وقتی آدم از یک چیزی خوشش نمی‌آید عصبانی می‌شود عصبانی که می‌شود می‌خواهد مقابل به مثل کند می‌خواهد انتقام بگیرد منتها آدمی که عصبانی است در ارتباط با امور فردی و در میان جامعه دینی سر دو راهی قرار می‌گیرد یا انتقام بگیرد یا ببخشد، توصیه قرآن و نهج البلاغه ببخش است کلا حتی آنجا که انتقام گرفتن حق قانونی و شرعی است ،مثل قصاص، قصاص یعنی انتقام کسی کاری ندارد چون حق قانونی و شرعی است ولی درباره همین قصاص هم می‌فرمایند شما اگر ببخشید بهتر است هم برای خودتان بهتر است هم برای جامعه شما بهتر است هم برای آخرتتان بهتر است بخشش اصولا بهتر است به دلایلی که حالا یک مقداری از آن را عرض می کنیم ان‌شاءالله پس اصولا در روابط خانوادگی و در روابط کاری و در ارتباط با مردم مومن و خوبی که ما در طول شبانه روز با آنها سر و کار داریم اصل را باید بگذاریم بر بخشش و اینکه از انتقام چشم‌پوشی کنیم و یک نکته ای عرض بکنم بد نیست خیلی وقت ها ما اصلا قدرت انتقام نداریم این را بینندگان توجه کنند خیال می کنیم داریم انتقام می‌گیریم در حقیقت از خودمان داریم انتقام می‌گیریم نه از دیگران آدم عصبانی آدمی که کنترلش دست خودش نیست جلسه پیش بحث کردیم این آتشی که با خشم خودش بر می‌افزود اولین کسی را که می‌سوزاند خودش است علی علیه السلام فرمود و خواندیم از قول ایشان که*** کان اول محترق بها* اولین کسی که در آتش خشم می‌سوزد خود آدم خشمگین است به طرف مقابل هم اصلا نمی‌تواند ضرری برساند آخرش هم دو تا ناسزا و سیلی بیشتر از این نیست چه اتفاقی افتاده است ولی خودت را بیشتر از او عذاب می‌دهی آدم های که دچار استرس و عصبانیت هستند خودشان بیشتر از دیگران رنج می‌برند خیال می کنند دارند از دیگران انتقام می‌گیرند نه! دارند از خودشان انتقام می‌گیرند ثانیا توجه کنیم که انتقام در یک جا های شرعی و قانونی مجاز است مثل همین قصاص که عرض کردم ولی مشکل اینجا است که وقتی آدم روی عصبانیت می‌خواهد انتقام بگیرد معمولا حد و حدود شرعی را حد و حدود اخلاقی حد و حدود انسانی را نمی‌تواند مراعات کند در انتقام معمولا انسان آلوده ی زیاده روی خواهد شد خودش یک گناه است بیش از اندازه اقدام می‌کند قرآن می فرماید اگر کسی به شما بدی کرد شما می‌توانید به همان اندازه جوابش را بدهید" فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدی علیکم" مثل آن نه بیشتر ولی معمولا آدمی که اهل انتقام گرفتن هست این حد و حدود را نمی‌تواند رعایت کند پس یکی اینکه حواسمان باشد خیال می کنیم داریم از دیگران انتقام می‌گیریم به خودمان داریم ضرر می زنیم بیشتر از خودمان داریم انتقام می گیریم این یک،دوم ما معمولا در انتقام گرفتن چون عدالت را نمی‌توانیم رعایت کنیم دچار خطا هایی می‌شویم که خود موجب انتقام گرفتن از ما می‌شود این را باید حواسمان باشد حال این دو نکته مهم را هن فرض کنید نا دیده بگیریم بیاید فرض کنیم که بنده قدرت انتقام گرفتن از دیگران را دارم فرض کنیم اینگونه است حال انتقام گرفتم چه می‌شود؟ اگر ببخشم چه می‌شود؟ این را هم باید فکر بعدش را هم بکند یک کسی آمد عرض کرد به پیامبر اکرم که شما مرا نصیحت کنید یک چیزی یاد من بدهید که رشد کنم حضرت فرمود عمل هم می کنی؟ گفت بله آقا سه بار تکرار شد این پیامبر فرمود هر موقع می خواهی کاری بکنی به بعدش هم فکر کن** اذاهممت بامر فتدبر عاقبته** هرچه خواستی بگویی یک لحظه فکر کن، بعدش چه می‌شود این را گفتی هر جا خواستی بروی هرچه خواستی بنویسی بعدش هم فکر کن چه می‌شود اگر انسان به عواقب کار خود فکر کند دچار خیلی خطا ها نمی‌شود در باره انتقام هم همینطور است حالا انتقام هم گرفتیم چه می‌شود اگر انتقام نگرفتیم چه می‌شود قرآن این سوال را از ما دارد بشنویم این آیه قرآن را و بعد به ادامه بحث بپردازیم

صیرفی: محضر قرآن کریم مشرف می شویم

صیرفی: محضر سوره مبارکه نور رسیدیم نظر قرآن را جویا شدیم در این ارتباط بله این دستور خدای متعال ما است (فلیعفوا) باید سرلوحه کارتان گذشت باشد هر موقع مردم شمارا می‌بینند بگویند عجب انسان با گذشتی مومن را باید به گذشت شناخت ادامه هم دارد * فلیعفوا ولیصفحوا* بالا تر از عفو فرق (عفو و صفح) این است در این ترجمه ها معلوم نمی‌شود یک موقع هست یک کسی خطایی می‌کند من هم می بخشم این می‌شود عفو انتقام که نمی‌گیرم می‌شود عفو قرآن می‌فرماید یک کم بالا تر بیا کمی بیشتر رشد کن( ولیسفهو) علاوه بر عفو( صفح) هم داشته باشید( صفح )یعنی حتی سرزنش هم نکنید و نادیده بگیرید خداوند یک کسی یک خطایی کرده ادم به او می‌گوید خیلی کار زشتی بود بد کاری کردی من می‌توانم از تو انتقام بگیرم ولی این بار تو را می‌بخشم این خیلی خوب است ولی بالا تر این است که همین را هم به او نگویی این را می‌گویند( یا کریم صفح) (یا حسن التجاوز یا کریم العفو) ببینید این ها سفارش های قرآن به ما است که چه بشود؟ خود این آیه شریفه می‌فرماید مگر شما دوست ندارید خدا از شما بگذرد؟ و چشم‌پوشی کند خودت هم یک کم خدایی شو * تخلقوا باخلاق الله* خدا نادیده بگیرد تو هم از دیگران ببخش و نادیده بگیر این برای جایی است که می‌توانیم اگر نمی‌توانیم انتقام بگیریم که زور بی خودی می زنیم در نهج البلاغه می‌فرماید( تجاوز عندالمقدره )آن زمان که قدرت انتقام داری بگذر وقتی می‌توانی ضربه بزنی نزن وقتی می‌توانی بگویی نگو اگر نمی‌توانم که هنر نیست در یک جای دیگری حکمت یازدهم نهج البلاغه می‌فرماید* اذا قدرت علی عدوک فاجعل العفو عنه شکرا للقدره علیه* یک کسی به شما بدی کرده است ،چند وقت بعد اتفاقا تقی به توقی می‌خورد جناب عالی یک وضعیتی پیدا می کنی که می‌توانی از او انتقام بگیری مثلا با هم همکار بودید او آن سمت اتاق پشت میز شما هم این طرف کاری کرده شما را ناراحت کرده دست برقضا شما شدی رئیس و می‌توانی حال او را بگیری حضرت علی علیه السلام می‌فرماید الان وقت عفو است که می‌توانی انتقام بگیری البته عرض کنم الان که شدی رئیس بخواهی زیاد حالش را بگیری این بحث انتقام نیست بحث جنایت و سوء استفاده از مقام است و خدا بدجور حال تو را می‌گیرد این که نه به همان اندازه و عادلانه در مسائل شخصی می‌توانی حال او را بگیری. نگیر *فاجعل العفو عنه شکرا للقدره علیه* حال که خدا به تو توان انتقام گرفتن داده است شکر این نعمت به این است که ببخشی در جای دیگری از نهج البلاغه هست که *العفو زکات الظفر* زکات* پیروزی این است که انسان ببخشد، ندیده بگیرد مخصوصا می خواهم عرض کنم برای کسانی که صاحب قدرت می‌شوند در جامعه علی علیه السلام می‌فرماید هرچقدر قدرتت بیشتر می‌شود عفو تو با ارزش تر می‌شود یک بار دیگر بگویم هر چقدر قدرت تو بیشتر می‌شود عفو تو با ارزش تر می‌شود یعنی زیبایی قدرت گذشت است هرچه بیشتر قدرت پیدا می کنی باید با گذشت تر بشوی کریم تر باشی بیشتر چشم پوشی کنی به قول علی علیه السلام *آله و رئاسه سعه الصدر* این سینه تو باید گشاده باشد دل تو باید دریایی باشد کسی چیزی می‌گوید نمی فهمد بالا پایین به روی خودت نیاوری و اصلا بد ندانی وقت نیست فقط بینندگان عزیز را سفارش می کنم به خواندن نامه پنجاه و سوم نهج البلاغه از این منظر که ببینید حضرت چقدر کارگزاران خودش را به (عفو و صفح) نسبت به دیگران سفارش مي کند می‌گوید ای مالک مردم گرفتار هستند مشکلات به آنها فشار آورده است ممکن است دادی بزنند فریادی بزنند حرف زشتی هم به تو بزنند حضرت می‌فرماید تکبر را کنار بگذار تواضع نشان بده و عفو کن نشنیده بگیر تا خدا هم با تو همینطور رفتار کند بنابراین باید یادمان باشد که انتقام هیچ گاه چاره ساز نیست باز تکرار کنم منظور روابط با اهل ایمان است با مؤمنین و متدین ها با متدین ها انتقام جویی هیج موقع کارگشا نیست اثر مثبت برای آن زمانی است که انسان می‌تواند انتقام بگیرد و نگیرد این دیگر از حسن خلق بالا تر است جزو مکارم اخلاق است چیز های که پیامبر آمد تا به ما یاد بدهد فرمود* انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق* یکی از بهترین مکارم اخلاق علی علیه السلام فرمود همین است که می‌توانی انتقام بگیری و نگیری فرمود* احسن المکارم* چقدر جمله قشنگی است مکارم خودش یعنی بهترین اخلاق ها حالا حضرت می فرمایند: احسن المکارم در بهترین کار های انسانی و اخلاقی بهترینش عبارت است از( عفوالمقتدر) کسی که قدرت انتقام دارد قدرت به خرج ندهد انتقام نگیرد ببخشد حتی سرزنش هم نکند این هم از امیرالمؤمنین یاد بگیریم در زندگی های اجتماعی مان فکر میکنم خیلی از مشکلات خود به‌خود حل می‌شود

صیرفی: هم اهل عفو باشیم و ان‌شاءالله اهل صبر ممنون از لطف و بزرگواری و آقاییتان از همراهی تان کمال تشکر را دارم

خدارا به وجاهت حضرت علی علیه السلام قسم می دهیم و دعا می کنیم

الهی چنان کن سرانجام کار تو خوشنود باشی و ما رستگار