یاد خدا 8 فروردین 1401
درس های ماندگار از نهج البلاغه با حضور دکتر اسماعیلی (متن برنامه یاد خدا 8 فروردین 1401)
صیرفی: بسم الله الرحمن الرحيم الذین آمنوا وتطمئن قلوبهم بذکرالله الا بذکرالله تطمئن قلوب یا مقلب القلوب والابصار یا مدبر اللیل والنهار یا محول الحول والاحوال حول حالنا الا احسن الحال
سلام خدا بر پیامبر رحمت و خاندان پاکشان اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم سلام خدا بر امام مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف و سلام خدا به شما اهالی ارجمند یاد خدا وقتتان بخیر خیلی خوش آمدید خدارا شکر می کنیم که در سال جدید ما کنار شما ما با یاد خدا مهمان هستیم و الحمدلله که در این بهار زیبا در بهار مناجات در طلیعه ماه رمضان در روز های پایانی ماه شعبان کنار سرور ارجمندم استاد محترم حوزه و دانشگاه عضو محترم مجلس خبرگان رهبری جناب دکتر اسماعیلی عزیز هستیم آقای دکتر سلام علیکم ورحمت الله
دکتر اسماعیلی: سلام علیکم ورحمت الله وبرکات بسم الله الرحمن الرحيم من هم خدمت بینندگان عزیز پس از عرض سلام و ادب تبریک عرض می کنم سال نو را و امیدوارم همین دعایی که شما در ابتدا برنامه تلاوت کردید برای تک تک بینندگان ما مستجاب بشود ان‌شاءالله و حالشان به احسن حال تبدیل بشود و سال ۱۴۰۱ سال پیروزی ها موفقيت ها و کامیابی های ملت عزیز ما و همه مسلمانان و خوبان عالم باشد ان‌شاءالله
صیرفی: خیلی ممنونیم از تشریف فرمایی حضرت عالی ما سنتی که با شما در همه این سال ها داشتیم ابتدا هر برنامه خلاصه ای از جلسه قبل را باهم می‌بینیم و امسال هم همینطور خواهد بود باهم ببینیم آخرین جلسه ای که خدمت آقای دکتر بودیم چه گذشت و برمیگردیم سر سفره پر رزق نهج البلاغه شریف مهمان هستیم هر جلسه آقای دکتر یک مطلب را به صورت کامل در همین زمان محدود به ما هدیه می‌فرمایند
....
خلاصه جلسه قبل:
چقدر ساعت ها به سرعت تبدیل به روز می‌شوند از صبح که بلند میشویم تا شب که می‌خواهیم بخوابیم اصلا چیزی حس نمی‌کنیم به سرعت ساعت ها تبدیل به روز می‌شوند" واسرع الایام بالشهر" و چه پر شتاب روز ها به ماه تبدیل می‌شوند می‌رسند به ماه و اسرع شهور فی السنه چقدر سریع ماه ها تبدیل به سال می‌شود
شعار شما این باشد که کار بیشتر کار بیشتر یعنی تنبلی را کنار بگذراید سستی را کنار بگذراید همین اول سال تصمیم بگیریم و از خدا کمک بخواهیم که اهل عمل باشیم نه اهل کسالت نه اهل بطالت کسالت و بطالت با هم می‌آیند انسان کسل هیچ وقت موفق نخواهد بود زندگی اش هم باطل است" العمل العمل" حضرت فرمود تصمیم بگیرید از همین حالا که اهل کار و تلاش باشید اگر دانش آموز هستی خوب درس بخوان اگر معلم هستی خوب درس بده
....
صیرفی: مثل همیشه لطف تان را از ما دریغ نفرمایید ۳۰۰۰۰۷۲۰ مسیر پیامک ما و شما است نگاه می کردم دیروز آقای حسین زاده عزیز ارسال کرده بودند از کشور ایران بیشترین همراهی را داشتیم سپس عراق بود و بعد ترکیه و آلمان و انگلیس و آمریکا این به ترتیب شش کشوری است که بیشترین ارتباط دو سویه چه به صورت پیامکی چه در فضای مجازی با برنامه خودتان یاد خدا ارتباط داشتید همینجا باز هم سلام می کنم به همه کسانی که بیننده یاد خدا هستند و به ما افتخار می‌دهید و دلگرم می کنید مارا با عنایتی که به برنامه خودتان دارید آقای دکتر گاهی شروع سال هست با این سوال شروع کنیم که ان‌شاءالله امسال را سعی کنیم از این اتفاق به دور باشیم بعضی کار هارا میکنیم که بعد مجبور به توبه و عذرخواهی و شرمندگی میشویم چکار کنیم از ابتدا آن اتفاق نیافتد که مجبور به عذرخواهی شویم
دکتر اسماعیلی: این یک راهنمایی بسیار خوب و کاربردی است که امیرالمؤمنین سلام الله علیه در اول سال ازشان بهره ببریم و استفاده کنیم برای اینکه ان‌شاءالله سال مان سال بهتری باشد من ابتدا عرض کنم که عذرخواهی از کار های که گاهی از دست انسان در می‌رود یک وظیفه است یک وظیفه عقلی و اخلاقی و انسانی است در روایات دارد که "المعذره برهان العقل" علی علیه السلام می‌فرماید شما وقتی عذرخواهی می کنید این نشانه خردمندی شما است چرا؟ چون نشان می‌دهد که ما فهمیدیم این کار بد است و این شجاعت را داریم از اشتباهی که کردیم برگردیم و عذرخواهی کنیم کسی یک کار بدی را می‌کند و از آن عذرخواهی نمی‌کند یعنی نسبت به بد بودن کار خودش جاهل است غافل است و لذا انسان عاقل و متخلق به اخلاق الهی اگر خطایی کند هیچ ابائی ندارد و برایش سخت نیست که از این خطا عذرخواهی کند حالا این خطا را به پروردگار خودش جسارت کرده و انجام داده عذرخواهی اش می‌شود توبه یک زمان به بندگان خدا جفایی کرده و خطایی کرده که معمولا ازش به عنوان پوزش طلبی یاد میکنیم پس اولا عذرخواهی نشانه خردمندی است ثانیا پذیرش عذر عذرخواهی باز خودش یک وظیفه اخلاقی و انسانی است که چون موضوع بحث ما امروز این نیست من از این می گذرم ولی اینکه اگر کسی بدی کرد به ما و بعد عذرخواهی کرد بدون معطلی و بدون شرط و شروط از او گذشت کنیم این یک اصل است در تعالیم دینی و اخلاقی ما امروز موضوع بحث ما در آغاز سال نو هیچ کدام این دو نیست امروز می‌خواهیم از علی علیه السلام یاد بگیریم که اصلا کاری نکنیم که نیازمند عذرخواهی باشد چرا عاقل کند کاری که باز آرد پشیمانی و عذرخواهی چرا این کار را بکند؟ امیرالمومنین سلام الله علیه و سایر بزرگان دین ما به ما گفتند شما یک کار کنید که سربلند باشید نیازمند نباشید گردنتان را کج کنید و بخاطر کرده خودتان از دیگران مجبور به پوزش طلبی بشوید من دقت کردم در مجموعه روایاتی که در این زمینه وارد شده است چهار دلیل برای این امر پیدا کردم و به نظرم رسید که هر چهار تا مهم است سعی می کنم امروز چهار تا را خلاصه عرض کنم اول من بعد بینندگان تصمیم بگیریم که به برکت این ایام و در سایه ی رهنمود امیرالمومنین سلام الله علیه از همین اول سال تصمیم بگیریم دیگر کاری نکنیم که مجبور به عذرخواهی شویم البته اگر گاهی از دستمان در رفت آن زمان دیگر باید عذرخواهی هم کرد ولی بهتر این است که انسان مؤمن تلاش کند که اصولا مبتلا به کاری نشود که نیازمند عذرخواهی است چرا؟ دلیل اولی که در روایات به آن اشاره شده است این است که انسان وقتی از کاری عذرخواهی می‌کند معنا این است که معمولا این شکلی است که پذیرفته است کاری که کرده اشتباه بوده است بد بوده است معمولا اینطور است اگر من کار خوبی کرده باشم از کار خوبم که عذرخواهی لازم نیست بکنم صرف عذرخواهی اعتراف به قبیح و زشت بودن عملی است که من انجام دادم خب کار بد مصلحت آن است که مطلق نکنیم نه اینکه کار بد بکنیم و بعد با عذرخواهی بخواهیم آثارش را از بین ببریم این اولین نکته است که پیامبر اکرم صلی علیه وآله وسلم ما را به این نکته راهنمایی کرده اند فرمودند "ایاک و ما تعتذر منه" نکن کاری را که مجبور شوی بخاطر آن پوزش بطلبی "فانه لا یعتذر من خیر "چون از کار خوب که کسی عذرخواهی نمی‌کند وقتی عذرخواهی میکنی خودت اعتراف کردی که کارت کار نادرستی بوده علی علیه السلام به کار گذاران و مسئولان زمان خودش یک انتقاداتی کرده گاهی این انتقاد ها تند هم هست در نهج البلاغه حضرت می فرمایند من هر جا لازم بوده است از شما انتقاد کرده ام و بخاطر انتقادم از شما عذرخواهی هم نمی کنم چون کار خوبی کردم مگر کار بدی است؟ این وظیفه من بوده انتقاد کنم و لذا نیاز به عذرخواهی هم ندارم پس دلیل اول این است که عذرخواهی اعتراف به زشت بودن عمل است و انسان عاقل کار زشت انجام نمی‌دهد تا بخواهد با هزار زحمت و عذرخواهی آثار آن کار زشت را از بین ببرد این یک دومین دلیل این است که الان عرض کردم که پذیرش عذر دیگران خودش یک وظیفه است بیایم تمرین کنیم امسال هرکس به هر دلیلی از من عذرخواهی کرد سوال نکنیم شرط و شروط نگذاریم فوری ببخشیم عذرخواهیشان را قبول کنیم برادران یوسف چه بلایی به سر برادرشان نیاوردند قصد قتل او را کردند او را در چاه انداختند او را مجبور کردند با این کارش که از خانواده سال‌های سال جدا بشود پدرشان از غصه نابینا شد از گریه کور شد یوسف به چه دشواری هایی بر خورد کرد اما همینکه بعد از سال‌های سال فهمیدند که این برادرشان است از او عذرخواهی کردند قرآن ممی‌فرماید بلافاصله یوسف گفت" لا تثریب علیکم الیوم "هیچ نگران نباشید فکرش را هم نکنید هیچ سرزنش و عتاب و عقابی برای شما نیست عذرخواهیشان را فوری پذیرفت یاد بگیریم عذرخواهی مردم را سریع بپذیریم منتهی مهم این است که دقت کنیم وقتی ما از کسی عذرخواهی می کنیم و او می‌پذیرد در حقیقت یک منت هم سر ما گذاشته می‌شود عزت و کرامت نفس ما شکسته می‌شود و مومن نباید عزت نفس خودش را بشکند در این زمینه یک حدیثی هست بعد از فاصله ای که می گیریم عرض می کنم
صیرفی: خیلی متشکرم خیلی ممنونم محضر قرآن کریم مشرف می شویم ان‌شاءالله امسال سر سفره قرآن کریم بمانیم بسم الله الرحمن الرحيم
...
صیرفی: در همین ارتباط آیه ای از سوره مبارکه اعراف را شنیدیم
استاد اسماعیلی: که می‌گوید کار بد مصلحت آن است که مطلق نکنیم می فرمایید مومن همینکه متوجه شد که یک کاری کار زشت و شیطانی است چشمانش را باز می کند به سمت کار زشت اصولا نمی‌رود نه اینکه برود و بعد با عذرخواهی ترمیمش کند دلیل دوم این بود که با عذرخواهی و پذیرش عذر در حقیقت ما مدیون طرف مقابل میشویم طبیعتا اینطور است یک نوع شکست عزت و کرامت در او است و مومن اجازه ندارد که شخصیت خودش را لگدمال کند در یک روایتی هست مفضل بن عمر می‌گوید که امام صادق علیه السلام فرمود(......)
مومن حق ندارد کرامت نفس خودش و شخصیت خودش را بشکند می‌گوید از حضرت سوال کردند" به ما یذل نفس" یعنی چه شخصیت خودش را بشکند که مومن این کار را نباید بکند حضرت فرمود" یدخل فیما یعتذر منه" منظورم این است که یک کار هایی می کند که مجبور می‌شود عذرخواهی کند پس معلوم می‌شود از این فرمایش امام صادق علیه السلام که انجام کاری که ما مجبور به عذرخواهی از آن می شویم اذلال نفس است خار کردن شخصیت خویش است اما نباید به این راضی بشویم و خدا همچین اجازه ای به ما نداده است سومین نکته که در روایات آمده و یک لطافت توحیدی و معنوی درش هست باید خوب به این دقت کنیم این است که برای عذرخواهی بخواهیم یا نخواهیم مجبور هستیم گردنمان را کج کنیم در مقابل طرف دستمان را دراز کنیم در مقابل دیگران خواهش کنیم تمنا کنیم که از ما بگذرند آدم مومن آن که خدا و قیامت را قبول دارد یک کاری باید بکند که جز در مقابل خدا گردنش را خم نکند خم کردن گردن و دراز کردن دست فقط باید در پیشگاه خدا باشد همینکه من در مقابل یک کسی هر چقدر هم آدم خوبی است گردنم را کج می کنم و تقاضا می کنم که من را ببخشد گرچه به جایش کار خوبی است و او باید انجام بدهد ولی به هر حال این در آن هست که در مقابل غیر خدا گردن کج کردیم ولذا در یک روایت خیلی مهمی اینطور وارد شده که" ایاک و ما تعتذر منه" نکنید کاری را که مجبور به عذاب میشوید چرا؟ " فی شرک الخفی "چون در این کار یک نوع شرک وجود دارد شریک برای خدا قائل شدن در آن است منتهی این شرک شرک خفی است چرا به دلیل اینکه انسان نمی‌رود در مقابل کسی سجده کند نمی‌رود کسی را بپرستد که بشود شرک جلی بلکه لازمه این کار که عذرخواهی و گردن کج کردن است کاری دارد می‌کند با کسی ک این کار فقط مخصوص خدا است و این کار کار خوبی نیست دلیل چهارم هم این است که اگر کسی کار بدی کرد و عذرخواهی کرد دوباره چند وقت بعد همان کار را کرد و عذرخواهی کرد و این ارتکاب زشتی ها تکرار شد این نشانه ی نفاق و دو رویی است این هم خیلی نکته قابل توجهی است میدونید چرا بخاطر اینکه وقتی من عذرخواهی می کنم یعنی من قبول دارم کارم خطا بوده پس چرا فردا دوباره تکرار می کنم و دوباره عذرخواهی می‌کنند و تکرار می‌کنند
صیرفی: من شنیده ام در روایات این کار مسخره کردن خودش هست
استاد اسماعیلی: امیرالمؤمنین سلام الله علیه در نهج البلاغه انتقاد کرده است از بعضی ها که خیلی خطا می‌کردند عذرخواهی هم می‌کردند منظور این نیست که عذرخواهی نکنید اشتباه متوجه نشویم اما دیگر تکرار نکنیم این تکرار نشانه نفاق است نشانه دو رویی است نشانه این است که راست نمی‌گویم وقتی عذرخواهی می کنم این هم از امام حسین علیه السلام این روایت وارد شده فرمودند که" ایاک و ما تعتذر منه" نکن کاری را که از آن عذرخواهی کنید" فان مومن لا یسی و لا یعتذر" آدم مومن کار بد نمی‌کند عذرخواهی هم نمی‌کند" ولمنافق کل یوم یسی ءو یعتذر "انسان دو رو منافق هر روز کار خطا می‌کند هر روز هم عذرخواهی می‌کند این تکرار نشانه این است که من واقعا در باطن به این عذرخواهی اعتقاد ندارم این شده یک عادت ملکه اخلاقی و فضیلت اخلاقی نیست شده یک عادت پس چهار دلیل وجود دارد برای اینکه یک انسان اصولا کاری نکند که مجبور به عذرخواهی از او می شود این چهار دلیل چه بود؟ یک دلیلش این بود که عذرخواهی نشانه قبول ارتکاب عمل زشت است کاری نکن که مجبور به عذرخواهی شوی دو عذرخواهی خواه ناخواه نوعی خاری و ذلت نفس در برابر و مومن نمی‌تواند این کار را بکند سه عذرخواهی درش گردن کج کردن نسبت به غیر خدا و برای خدا شریک قائل شدن است موحد واقعی نباید دچار این شرک خفی بشود و چهار تکرار نشانه نفاق و دو رویی است حال همه این حرف هارا علی علیه‌السلام در یک جمله کوتاه در نهج البلاغه برای ما خلاصه کرده این درس امروزی است که از محضر ایشان فرا می گیریم و امیدواریم در این سالی که در پیش داریم سر لوحه اعمالمان باشد حضرت فرمودند برحذر باش بترس فاصله بگیر ، هر کاری را که وقتی می‌پرسند این کار را که کرده خجالت میکشی انکار میکنی می‌گویی من نبودم یا نه شجاعت به خرج می دهی و عذرخواهی می کنی از آن هر کاری را که موجب انکار یا اعتذار می‌شود اساسا انجام ندهید بر حذر باش پس تمرین کنیم از حالا به بعد اصولا نزدیک کاری نشویم که از بر عهده گرفتن مسئولیتش خجالت می کشیم یا مجبور به عذرخواهی میشویم
صیرفی: خدا کمکمان کند ان‌شاءالله در این مسیر ثابت قدم باشیم آقا خیلی متشکرم خیلی ممنونم از لطف و آقایی و بزرگواری حضرت عالی از همراهی شما از نگاه پر خیر و برکتتان هم ممنون و متشکریم خدارا به وجاهت امام زمان عج) قسم میدهیم و دعا میکنیم الهی چنان کن سرانجام کار تو خوشنود باشی و ما رستگار
